utworzone przez red. K. Łuczak | maj 14, 2024 | Nauki ścisłe i przyrodnicze
Ekspozycja Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ wzbogaciła się o wyjątkowe eksponaty. To dwie blisko trzymetrowej długości płyty z jurajskimi skamieniałościami z okolic Holzmaden w Niemczech. Jedna z nich to skamieniała kolonia liliowców z rodzaju Seirocrinus, a druga zawiera niemal kompletny szkielet ichtiozaura z rodzaju Stenopterygius. To prawdopodobnie największe w polskich zbiorach tego typu skamieniałości.
Eksponaty zostały zakupione do zbiorów Gabinetu Mineralogicznego UJ w połowie XIX w. i do niedawna spoczywały w magazynach. Dziś po ponad 170 latach od ich zakupu, burzliwej historii i starannej konserwacji można znowu podziwiać te piękne skamieniałości.
180 milionów lat temu
We wczesnej jurze, ok. 180 milionów lat temu, większość obszaru dzisiejszej Europy Środkowej zajmowało płytkie morze, zamieszkiwane m.in. przez amonity, belemnity oraz kolonie liliowców, bliskich krewniaków rozgwiazd podobnych do ogromnych kwiatów. W morzu królowały drapieżne gady: przypominające współczesne delfiny ichtiozaury, długoszyje plezjozaury i wielkie morskie krokodyle.
Szczątki tych zwierząt zaczęto odkrywać w rejonie Holzmaden już w XVI w., a w pierwszych dekadach XIX w. rozpoczęto ich systematyczne badania. Odsłonięcia łupków posidoniowych z tamtych okolic to unikalne stanowiska paleontologiczne, tzw. Fossillagerstätte (czyli „magazyn skamieniałości”), w których znajdowane są doskonale zachowane skamieniałe szczątki morskich zwierząt. Szczególnie znane są dzięki kompletnym szkieletom gadów morskich. Wśród bezkręgowców największe wrażenie robią doskonale zachowane, często zastąpione złotym pirytem ogromne kolonie liliowców, z których największa ma długość 18 m.
175 lat temu
Płyty ze skamieniałymi szczątkami ichtiozaura i kolonii liliowców z Holzmaden zostały zakupione w latach 1849-51 do zbiorów Gabinetu Mineralogicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z dwoma gipsowymi odlewami innych mezozoicznych gadów (plezjozaura i morskiego krokodyla). Płyty zawisły w budynku Collegium Phisicum przy ulicy św. Anny 6 w Krakowie, gdzie ówcześnie mieścił się Gabinet, którego kontynuatorem jest Instytut Nauk Geologicznych UJ.
Niewiele wiadomo o historii płyt w pierwszej połowie XX wieku, na co wpływ ma burzliwa historia uniwersyteckiej geologii i jej zbiorów. W międzyczasie skamieniałości poddane zostały kilkukrotnym, niezbyt fachowym renowacjom. Płyta z liliowcami, prawdopodobnie pod wpływem wilgoci, rozpadła się na mniejsze fragmenty, które scalono przy pomocy gipsu. Białe łączenia najwyraźniej utrudniały odbiór skamieniałości, więc pokryto ją warstwą farby. Prace konserwatorskie ujawniły, że zamalowywano ją potem jeszcze trzykrotnie. Płytę ze szkieletem ichtiozaura i gipsowe odlewy również pokryto kilkoma warstwami czarnej farby, być może po to, by wizualnie dopasować je do liliowców. Nie wiadomo kiedy pierwszy raz pomalowano płyty, jednak warstwa farby tak bardzo zatarła detale, że już w latach międzywojennych sądzono, że wszystkie cztery okazy są niezbyt wartościowymi odlewami z gipsu i tak opisywano je w inwentarzach kolekcji geologicznych UJ.
W drugiej połowie lat 70. XX wieku płyty przeniesiono do budynku Collegium Geologicum – nowej siedziby Instytutu Nauk Geologicznych i Muzeum Geologicznego UJ przy ul. Oleandry 2a. Wtedy także ostatni raz zostały pomalowane na czarno i zawieszone jako dekoracja korytarza.
2 lata temu
W 2017 roku, wraz z przenosinami geologów na Kampus 600-lecia Odnowienia UJ, kolekcja Muzeum Geologicznego została włączona do nowej jednostki – Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ. Płyty pozostały jednak w ING UJ, gdzie z powodu braku możliwości odpowiedniego wyeksponowania w nowym budynku przeleżały kilka lat w magazynach.
Kwerenda XIX-wiecznych inwentarzy zbiorów, dokonana przez kustosza kolekcji geologicznej CEP, dr. Bartłomieja Kajdasa zasugerowała, że płyty z liliowcami i ichtiozaurem to oryginalne skamieniałości, co potwierdziły ich szczegółowe oględziny. W lipcu 2022, w porozumieniu z dyrektorem ING UJ, dr. hab. Mariuszem Kędzierskim, prof. UJ okazy zostały przekazane do kolekcji CEP UJ. Dyrektor Centrum dr Robert Czuchnowski, prof. UJ zdecydował o przeprowadzeniu profesjonalnej konserwacji zarówno skamieniałości jaki i gipsowych odlewów.
Przywrócenie płyt do stanu pierwotnego zajęło ponad rok. Ich odnowieniem zajęli się konserwatorzy dzieł sztuki z firm ICOS (konserwacja ichtiozaura) oraz Argentum (liliowce oraz gipsowe odlewy). Metodami stosowanymi w konserwacji rzeźby usunięto warstwy farby, odczyszczono powierzchnię skamieniałości, uzupełniono gipsy, zabezpieczono, ustabilizowano i zamontowano w ramach wszystkie płyty. Żmudna praca konserwatorów przyniosła doskonałe skutki, dzięki czemu po prawie dwóch latach unikalne eksponaty zostały wyeksponowane – zawisły w Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ, w jego części poświęconej historii życia na Ziemi.
Tekst: B. Kajdas, P. Hałat /uj.edu.pl/
utworzone przez red. K. Łuczak | lut 14, 2024 | Nauki medyczne i o zdrowiu
Rising Star Awards to nagrody przyznawane przez Europejską Unię Gastroenterologiczną (United European Gastroenterology, UEG), którymi honoruje się najwybitniejszych naukowców i klinicystów młodego pokolenia. W tym roku w gronie nagrodzonych znalazł się prof. Marcin Magierowski, kierownik Pracowni Inżynierii Komórkowej i Diagnostyki Izotopowej Katedry Fizjologii UJ CM.
Nagroda Rising Star przyznawana jest od wielu lat wybitnym naukowcom młodego pokolenia z dziedziny gastroenterologii klinicznej i translacyjnej, w oparciu o międzynarodową rangę publikacji naukowych oraz dynamiczne rozwinięcie niezależności naukowej. Nagroda dla prof. Magierowskiego to drugie w ciągu ostatnich ośmiu lat wyróżnienie dla Polaka – w 2016 roku jej laureatem został prof. Jakub Fichna z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Rising Star Awards 2024 zostaną wręczone w trakcie największego kongresu gastroenterologów UEG Week 2024, który odbędzie się w Wiedniu w dniach 12-15 października 2024 r.
Badania prowadzone przez prof. Marcina Magierowskiego oraz założoną przez niego grupę badawczą Gaseous Mediators and Experimental Gastroenterology Lab dotyczą fizjologii, patofizjologii i farmakologii przewodu pokarmowego, ze szczególnym uwzględnieniem potencjału terapeutycznego nowych proleków uwalniających endogenne gazowe mediatory, takie jak tlenek węgla czy siarkowodór. Wyniki tych badań opublikowano w prestiżowych czasopismach naukowych znajdujących się w pierwszym decylu w dziedzinie biochemii i biologii molekularnej, farmakologii i gastroenterologii wg bazy JCR (Journal Citation Reports). Za cykl prac „Fizjologiczne i molekularne mechanizmy działania leków uwalniających siarkowodór i tlenek węgla” w 2023 roku prof. Magierowski został laureatem przyznawanej przez Polska Akademię Umiejętności Nagrody im. Tadeusza Browicza.
Prof. Marcin Magierowski (ur. 1987 r.) jest absolwentem Wydziału Farmaceutycznego UJ CM (studia magisterskie) i Wydziału Lekarskiego (studia doktoranckie).Tytuł doktora nauk medycznych z wyróżnieniem uzyskał w 2016 roku, a habilitację w 2019 r.
Jako młody naukowiec otrzymywał stypendia MNiSW, stypendium START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, nagrody Naukowej Fundacji Polpharmy, nagrody im. prof. T. Browicza (Polska Akademii Umiejętności), wyróżnienia American American Gastroenterological Association i wiele innych. Był też prelegentem na wielu prestiżowych konferencjach naukowych w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Europie.
Warsztat naukowy rozwijał m.in. w McMaster University w Kanadzie, Newcastle University w Wielkiej Brytanii czy też w Erasmus Medical Centre w Rotterdamie (Niderlandy).
Obecnie kieruje Pracownią Inżynierii Komórkowej i Diagnostyki Izotopowej Katedry Fizjologii, realizując liczne projekty naukowe finansowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) czy Narodowe Centrum Nauki (NCN). Jest opiekunem młodych naukowców realizujących projekty finansowane przez NCN (Preludium) oraz Ministerstwo Edukacji i Nauki (Perły Nauki).
Został zaproszony do członkostwa w prestiżowych międzynarodowych towarzystwach naukowych, m.in. American Chemical Society oraz Society for Redox Biology and Medicine. Jest również członkiem Akademii Młodych Uczonych Polskiej Akademii Nauk oraz Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego.
fot. Paweł Mazur
/uj.edu.pl/
utworzone przez red. K. Łuczak | kwi 20, 2023 | Konferencje naukowe, Rozwój uczelni
19 kwietnia na najstarszej polskiej uczelni gościł prezydent Republiki Włoskiej Sergio Mattarella, któremu towarzyszyła córka Laura Mattarella, nosząca tytuł pierwszej damy. Program wizyty obejmował m.in. spotkanie z władzami Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz wygłoszenie wykładu dla studentów zgromadzonych w auli Collegium Novum.
Głowę państwa włoskiego oraz pierwszą damę powitał w murach Collegium Novum rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel. W trakcie spotkania w sali Senackiej, w którym udział wzięli także m.in. prorektor UJ ds. współpracy międzynarodowej prof. Dorota Malec oraz ambasador RP w Republice Włoskiej i Republice San Marino Anna Maria Anders, omówiono najważniejsze zagadnienia dotyczące współpracy akademickiej pomiędzy Uniwersytetem Jagiellońskim a włoskimi uczelniami i ośrodkami badawczymi. Po spotkaniu prezydent Sergio Mattarella oddał hołd ofiarom Sonderaktion Krakau, składając wieniec pod tablicą upamiętniającą to tragiczne wydarzenie.
Główną częścią wizyty był wykład, który prezydent Włoch wygłosił do studentów UJ w auli Collegium Novum. Prosząc Sergio Mattarellę o zabranie głosu, rektor UJ prof. Jacek Popiel zaznaczył, że wystąpienie to stanowi odpowiedź na pilną potrzebę głębokiej refleksji nad kwestiami kluczowymi dla Europy i świata, w której głos przywódców państw odgrywa bardzo istotną rolę.
– Ten Uniwersytet i to miasto, w którym ma on swoją siedzibę, są miejscem symbolicznym dla Polski, ale nie tylko dla Polski, także dla całej kultury europejskiej. Miejscem, które przywraca obraz tej Europy, która w swoich doświadczeniach narodowych i instytucjonalnych powołała do istnienia wspólny korpus wiedzy i wartości – mówił Sergio Mattarella, zaznaczając, że powstałą w średniowieczu sieć uczelni można uznać za zalążek późniejszych europejskich instytucji wspólnotowych. Prezydent podkreślił przy tym, że w obliczu rosyjskiej inwazji na Ukrainę należy szczególnie strzec europejskiej jedności. W tym kontekście przywołał słowa Jeana Monneta, który przewidywał, że zjednoczona Europa powstanie w odpowiedzi na sytuacje kryzysowe i będzie wynikiem rozwiązań wypracowanych w obliczu tych kryzysów; przestrzegł jednak, że nie można się do tego ograniczać i, nawiązując do myśli innego prekursora idei Unii Europejskiej, Roberta Schumanna, podkreślił, że wspólnota europejska powinna być przede wszystkim wspólnotą wartości, wyznawanych w duchu wzajemnej solidarności. – Życzę wam wszelkiej odwagi oraz niepokornego i szlachetnego ducha, którego wyraz daliście w tym trudnym roku, a także wytrwałości w przechodzeniu przez wszystkie drzwi, jakie napotkacie na drodze do pokojowej przyszłości – zakończył swoje wystąpienie Sergio Mattarella.
Po wykładzie prezydent Włoch wraz z pierwszą damą zwiedzili Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius, po którym oprowadził ich dyrektor muzeum prof. Krzysztof Stopka.
źródło: UJ
utworzone przez red. K. Łuczak | kwi 15, 2023 | Konferencje naukowe, Nauki ścisłe i przyrodnicze, Rozwój uczelni
Wybitny chemik, należący do światowej czołówki badaczy w obszarze fotokatalizy, autor prac, które przyniosły mu międzynarodowe uznanie został uhonorowany najwyższą godnością przyznawaną przez Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nadanie tytułu odbyło się 14 kwietnia w auli Collegium Maius podczas uroczystości, której przewodniczył prorektor UJ prof. Piotr Kuśtrowski.
Przesłankami do nadania prof. Horstowi Kischowi tytułu doktora honoris causa UJ były jego wybitne osiągnięcia w badaniach mechanizmów reakcji fotochemicznych i fotokatalitycznych z udziałem związków koordynacyjnych i materiałów półprzewodnikowych, w szczególności procesów fotosensybilizacji dwutlenku tytanu oraz pionierskie osiągnięcia prof. Kischa w zakresie wykorzystania fotokatalizy heterogenicznej w syntezie organicznej oraz procesach usuwania zanieczyszczeń wody i powietrza. Nie bez znaczenia były także wieloletnie związki z polskim środowiskiem chemików pracujących w obszarach chemii koordynacyjnej i fotokatalizy, a także ogromny wkład w rozwój chemii nieorganicznej na Uniwersytecie Jagiellońskim poprzez wspólne badania i staże naukowe, publikacje oraz udział w seminariach i konferencjach.
O nadanie wyróżnienia wnioskowali profesorowie Wydziału Chemii UJ, którzy chcieli w ten sposób podkreślić wyjątkowe zasługi profesora Horsta Kischa, emerytowanego pracownika Instytutu Chemii Nieorganicznej Uniwersytetu Fryderyka Aleksandra w Erlangen-Norymberdze, zarówno w zakresie pracy naukowej jak i czterdziestoletniej współpracy z tym wydziałem.
Jak zostało to podkreślone w laudacji wygłoszonej przez dziekana Wydziału Chemii UJ prof. Wojciecha Macyka, bogaty dorobek profesora Kischa znany jest przede wszystkim z prac związanych z fotokatalizą heterogeniczną. Profesor należy do wąskiego grona najbardziej rozpoznawalnych naukowców na świecie podejmujących tę tematykę. Znany jest głównie ze swoich pionierskich prac nad wykorzystaniem fotokatalizy heterogenicznej w syntezie organicznej oraz z badań nad fotosensybilizacją (fotouczulaniem) dwutlenku tytanu na światło widzialne.
Opracowane przez prof. Kischa fotokatalizatory zostały skomercjalizowane i są obecnie stosowane jako składniki fotoaktywnych farb. Powodują one skuteczne usuwanie odorów i lotnych związków organicznych stanowiących jedno z głównych zanieczyszczeń powietrza. Profesor Horst Kisch w swoim dorobku posiada około 225 publikacji, które były cytowane ponad 12 000 razy. Indeks Hirscha profesora aktualnie wynosi 51. Na publikowanych w ostatnich latach listach 2% najlepszych naukowców świata profesor Horst Kisch plasuje się na wysokich pozycjach, w pierwszych 2 promilach najlepszych badaczy.
Z krakowskiego punktu widzenia na szczególną uwagę zasługuje współpraca profesora Kischa z Uniwersytetem Jagiellońskim, która rozpoczęła się we wczesnych latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Od tego czasu pracownicy i studenci wielokrotnie odwiedzali laboratoria Kischa w Erlangen w celu prowadzenia krótko- i długoterminowych badań. Trzech absolwentów Uniwersytetu Jagiellońskiego ukończyło tam studia doktoranckie, jeden student przygotował pracę magisterską, jedna osoba przebywała na 2-letnim stażu podoktorskim.
– Miałem okazję poznać profesora Kischa w 1997 roku, kiedy wyjechałem w ramach rozpoczynanego właśnie doktoratu na roczne stypendium do jego zespołu. Losy potoczyły się jednak trochę inaczej – spędziłem w Erlangen pięć wspaniałych lat, broniąc tam doktorat i odbywając dwuletni staż podoktorski. W Erlangen nauczyłem się bardzo wiele, co było możliwe dzięki temu, że miałem szczęście być częścią Arbeitskreis Kisch. Profesor zawsze nas motywował, inspirował i rozbudzał ciekawość świata chemii, a także uczył cierpliwości, której być może sam nauczył się będąc zapalonym wędkarzem. O tym, że mu się to udało świadczą nie tylko publikacje, ale również losy jego doktorantów i postdoców, z których sześciu zostało profesorami – wspominał prof. Macyk.
Horst Kisch urodził się w 1942 roku w Bystrzycy, która leży w środkowej części Rumunii na terenie Transylwanii (Siedmiogrodu). W latach 1960-1967 studiował chemię w Uniwersytecie Wiedeńskim. Pracę doktorską, którą pisał pod kierunkiem prof. O. E. Polansky’ego, obronił w Uniwersytecie Wiedeńskim w roku 1969. W latach 1970-1984 pracował w Max-Planck-Institut für Strahlenchemie, Mülheim a.d. Ruhr. W 1977 roku habilitował się w Uniwersytecie Dortmundzkim w dziedzinie chemii organicznej. W latach 1984-2008 pracował jako profesor chemii nieorganicznej w Uniwersytecie w Erlangen-Norymberdze. [uj.edu.pl]
utworzone przez red. K. Łuczak | wrz 26, 2022 | Nauki ścisłe i przyrodnicze
Niemal 20 mln zł przeznaczonych zostanie na realizację na Wydziale Matematyki i Informatyki UJ programu, którego kierownikiem jest dr Krzysztof Geras, adiunkt z New York University School of Medicine. Jest to wynik rozstrzygnięcia konkursu ARTIQ – Centra Doskonałości AI, realizowanego wspólnie przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowe Centrum Nauki. Celem konkursu jest wzmocnienie potencjału naszego kraju w obszarze badań nad sztuczną inteligencją (AI – artificial intelligence) i wykorzystaniem ich wyników w praktyce.
Jak dotąd spośród siedmiu wniosków zgłoszonych do konkursu dokonano oceny merytorycznej pięciu, z których dwa rekomendowano do finansowania. Jednym z nich jest projekt „Platforma uczenia multimodalnego i uczenia ze wzmocnieniem dla indywidualizacji opieki onkologicznej”. Prace nad stworzeniem platformy będą prowadzone na Wydziale Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierownictwem dr. Krzysztofa Gerasa. Drugi z nagrodzonych projektów zrealizowany zostanie na krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej.
Liderzy zespołów – naukowcy z zagranicy o międzynarodowej renomie – musieli wykazać się wyróżniającym dorobkiem naukowym, wdrożeniowym i organizacyjnym. W ramach Centrów Doskonałości AI poprowadzą projekty obejmujące badania podstawowe, przemysłowe, prace rozwojowe lub przedwdrożeniowe w dziedzinie sztucznej inteligencji, prowadzące do wprowadzenia nowego rozwiązania na rynek. NCBR odpowiada za środki na badania przemysłowe, prace rozwojowe lub prace przedwdrożeniowe i zakładanie spółek celowych, zaś NCN – na badania podstawowe. Instytucje hostujące, w tym przypadku UJ i AGH, musiały zadeklarować wkład własny na realizację projektu.
/uj.edu.pl/
