utworzone przez red. K. Łuczak | cze 16, 2025 | Badania naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu, Nauki ścisłe i przyrodnicze
Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego jako pierwsi na świecie wykazali, że kwantowe splątanie fotonów można wykorzystać w diagnostyce nowotworów. Zespół Jagielloński PET (J-PET), założony i kierowany przez prof. Pawła Moskala z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, wykazał, że fotony z anihilacji materii i antymaterii w materiale nie są całkowicie kwantowo splątane. Jest to odkrycie zaskakujące świat naukowców.
Dotychczasowe badania fizyków skupiały się na wykazaniu, że fotony z anihilacji elektronu z pozytonem są maksymalnie splątane kwantowo. Odkrycie zespołu prof. Pawła Moskala otwiera możliwości zastosowania stopnia splatania kwantowego fotonów jako wskaźnika w diagnostyce nowotworów. Artykuł opisujący te badania został opublikowany w czasopiśmie „Science Advances”.
Splątanie kwantowe to fascynujące zjawisko niedające się wyjaśnić w ramach naszego klasycznego postrzegania świata. Splątane kwantowo fotony zachowują się tak, jakby jeden natychmiast wiedział, co dzieje się z drugim, niezależnie od tego jak bardzo się od siebie oddaliły.
Tomograf J-PET zbudowany na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ to pierwsze na świecie urządzenie do pozytonowej tomografii emisyjnej, które działa w oparciu o detektory plastikowe. J-PET otwiera nowe możliwości diagnostyczne. Pozwala on nie tylko na obrazowanie metabolizmu wybranych substancji, ale także na badanie właściwości atomów pozytonium zbudowanych z elektronu i anty-elektronu, które powstają w człowieku w przestrzeniach między atomami w trakcie diagnozowania PET. Zjawisko to nie było dotąd wykorzystywane w diagnostyczne medycznej. Pierwszy obraz pozytonium na świecie został wykonany tomografem J-PET i opublikowany w czasopiśmie „Science Advances” w 2024 roku.
W tym roku naukowcy z zespołu prof. Pawła Moskala poszli o krok dalej i pokazali, że tomograf J-PET pozwala także na pomiar informacji kwantowych jakościowo innych niż informacje klasyczne, które w przyszłości będą mogły służyć jako kwantowe wskaźniki diagnostyczne. Wykazali nie tylko to, że możliwy jest pomiar polaryzacji fotonów anihilacyjnych emitowanych z pacjenta w trakcie obrazowania PET, ale także, że stopień splątania kwantowego fotonów anihilacyjnych zależy od rodzaju materiału.
Na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Centrum Teranostyki założonym i kierowanym przez prof. Pawła Moskala i prof. Ewę Stępień, powstaje pierwszy na świecie tomograf PET na całe ciało, który umożliwi filmowanie farmakokinetyki leków podawanych pacjentowi i będzie to pierwszy na świecie kwantowy-PET z możliwością obrazowania stopnia splątania kwantowego fotonów anihilacyjnych w całym ciele pacjenta.
[uj.edu.pl]
utworzone przez red. K. Łuczak | maj 23, 2025 | Badania naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu
Collegium Medicum UZ docenione w Lublinie podczas XXI Konferencji Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej. W trakcie wydarzenia, które odbyło się w dniach 15 – 17 maja br., nagrodzeni zostali dr n. med. Marcin Kołbuc z Katedry Pediatrii UZ oraz dwoje absolwentów UZ – lek. Adrianna Wojciechowska i lek. Paweł Bednarek.
Dr n. med. Marcin Kołbuc, adiunkt Katedry Pediatrii UZ, został nagrodzony II nagrodą w sesji młodych nefrologów dziecięcych oraz II nagrodą za najlepszą publikację, opublikowaną przez młodego naukowca w 2024 r. w uznanym na świecie czasopiśmie „Pediatric Nephrology”. Warto wspomnieć, że to już kolejna nagroda dr. Kołbuca. Pomimo młodego wieku, jest on cenionym lekarzem – badaczem. Świadczy o tym chociażby zaproszenie naszego pracownika do wygłoszenia wykładu podczas Międzynarodowej Konferencji Nefrologów Dziecięcych (IPNA) w Kapsztadzie w styczniu tego roku.
Z nagrodami z Lublina wrócili także lek. Adrianna Wojciechowska oraz lek. Paweł Bednarek, których doceniono w sesji prezentacji ustnych. Oboje są rezydentami Klinicznego Oddziału Pediatrii z Pododdziałami: Endokrynologii, Diabetologii i Nefrologii Dziecięcej w zielonogórskim szpitalu.
Nagrodzone osoby realizują swoje projekty naukowe pod opieką prof. dr. hab. n. med. Marcina Zaniewa – prorektora ds. Collegium Medicum UZ, pełniącego jednocześnie funkcję kierownika Katedry Pediatrii UZ oraz szefa Klinicznego Oddziału Pediatrii z Pododdziałami: Endokrynologii, Diabetologii i Nefrologii Dziecięcej w Szpitalu Uniwersyteckim w Zielonej Górze. Podczas konferencji prof. Zaniew był członkiem komitetu naukowego, wykładowcą oraz przewodniczył sesjom naukowym.
utworzone przez red. K. Łuczak | maj 23, 2025 | Badania naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu
Prof. dr hab. n. med. Tomasz Kluz, kierownik Kliniki Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie (USK w Rzeszowie), dołączył do elitarnego grona proktorów – specjalistów uprawnionych do certyfikowania lekarzy operujących przy użyciu robota chirurgicznego.
W Polsce takie uprawienia w zakresie ginekologii operacyjnej posiadają obecnie jedynie dwie osoby. Profesor Kluz, jako jeden z najbardziej doświadczonych operatorów w kraju, ma na swoim koncie ponad 360 zabiegów wykonanych z wykorzystaniem systemu robotycznego. Uzyskanie statusu proktora wymagało nie tylko dużej liczby przeprowadzonych operacji (minimum 250), ale też ukończenia międzynarodowych szkoleń – m.in. w Strasburgu, we Francji – zgodnie z europejskim programem certyfikacyjnym.
Prof. Kluz już jako proktor certyfikował lekarzy w ośrodkach w Krakowie, Białej Podlaskiej i Katowicach. Jego rola polega na ocenie umiejętności chirurgicznych kandydatów oraz dbałości o bezpieczeństwo i najwyższy poziom merytoryczny wdrażania tej technologii w polskich szpitalach.
– Bycie proktorem to ogromna odpowiedzialność, mówi profesor. – Nie tylko oceniam kompetencje operatorów, ale też czuwam nad jakością wdrażania tej technologii. To satysfakcjonujące, gdy widzę, że kolejne zespoły medyczne rozwijają się i zdobywają nowe kompetencje.
System robotyczny to jedno z najnowocześniejszych narzędzi chirurgicznych na świecie, które umożliwia precyzyjne, minimalnie inwazyjne operacje. Wykorzystywany jest m.in. w ginekologii onkologicznej, urologii i chirurgii ogólnej. Procedura certyfikacyjna obejmuje intensywny cykl szkoleń: obserwację operacji, trening na symulatorze, kursy e-learningowe, a następnie egzamin praktyczny i operację pod nadzorem proktora.
– Operacje z wykorzystaniem robota chirurgicznego zrewolucjonizowały podejście do wielu zabiegów ginekologicznych, podkreśla prof. Kluz. – Pozwala nam działać z ogromną precyzją i minimalną ingerencją, co znacząco skraca czas rekonwalescencji pacjentek.
Awans prof. Kluza to nie tylko osobiste wyróżnienie, ale również prestiż dla USK w Rzeszowie – stawiającego na rozwój nowoczesnej chirurgii i innowacyjne metody leczenia pacjentek.
utworzone przez red. K. Łuczak | maj 22, 2025 | Nauki medyczne i o zdrowiu
Onkologia będzie tematem „Spotkania z medycyną nuklearną”, które odbędzie się 29 maja 2025 roku o godz. 13.00 w sali konferencyjnej Szpitala Wojewódzkiego w Opolu.
Najpierw dr n. med. Aleksander Skoczylas opowie o zastosowaniu obrazowania nuklearnego w onkologii. Następnie lekarz Miłosz Baranowski skupi się na roli scyntygrafii układu kostnego w ocenie stopnia zaawansowania klinicznego, nawiązując jednocześnie do monitorowania terapii onkologicznej.
Sala konferencyjna znajduje się przy Centralnej Sterylizatorni.
utworzone przez red. K. Łuczak | maj 22, 2025 | Konferencje naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu
Dr Mark Parascandola, autor blisko 80 artykułów na temat globalnej profilaktyki raka, kontroli tytoniu i metodologii badań epidemiologicznych, był specjalnym gościem seminarium naukowego, dla studentów kierunku lekarskiego.
Seminarium, które odbyło się w nowej siedzibie Uniwersytetu Kaliskiego przy placu Wojciecha Bogusławskiego, prowadził prof. Witold Zatoński, który również wygłosił wykład wprowadzający pod tytułem ,,Nauki o zdrowiu, wskaźnik rozwoju społecznego i oczekiwana długość życia w Polsce po II wojnie światowej”. Dr Mark Parascandola, który przyjechał na seminarium, organizowane przez Uniwersytet Kaliski z Waszyngtonu, mówił o ,,Aktualnych problemach w zakresie kontroli tytoniu i profilaktyki raka”, a dr Kinga Janik Koncewicz zaprezentowała wykład ,,Znaczenie monitorowania ekspozycji na alkohol i tytoń dla rozwoju zdrowia w Polsce”. Ponadto prelegentami podczas seminarium byli: dr Krzysztof Przewoźniak, który wskazał na ,, Międzynarodowe, wieloośrodkowe, pragmatyczne, randomizowane badanie kliniczne nikotynowej terapii zastępczej i cytyzyny w celu rzucenia palenia u osób dorosłych”, Marek Przybył (,,Zachowania zdrowotne mieszkańców terenów wiejskich przebywających w Centrum Rehabilitacji Rolników KRUS w Jedlcu”) oraz dr Klaudia Malikowska (,,Wybrane problem kliniczne u sportowców i ich wsparcie dietetyczne”).
utworzone przez red. K. Łuczak | maj 17, 2025 | Nauki humanistyczne, Nauki medyczne i o zdrowiu
Innowacyjne połączenie: wzrok, głos i sztuczna inteligencja
Polski zespół badaczy opracował nowatorskie narzędzie diagnostyczne, które może w przyszłości zrewolucjonizować wykrywanie depresji, lęku społecznego, demencji czy choroby Alzheimera. Kluczem okazało się połączenie dwóch elementów: analizy ruchu gałek ocznych oraz głosu z głębokimi sieciami neuronowymi. – Już teraz osiągamy skuteczność sięgającą 62 procent. To dopiero początek, ale wyniki są bardzo obiecujące – komentuje dr Karol Chlasta z Akademii Leona Koźmińskiego.
Jak wyglądało badanie?
W eksperymencie wzięło udział 101 uczestników: pacjenci z depresją, osoby z lękiem społecznym i osoby zdrowe. Badani oglądali przez 10 sekund zdjęcia twarzy wyrażających różne emocje. W tym czasie okulograf rejestrował ruchy ich oczu. Na podstawie tych danych powstały tzw. ścieżki spojrzeń, które następnie analizowały konwolucyjne sieci neuronowe. Te modele, działające warstwowo jak ludzki mózg, uczą się rozpoznawać wzorce istotne dla diagnozy.
Oczy mówią więcej, niż się wydaje
– Ruchy oczu zdradzają wiele o naszej psychice. Osoby z depresją częściej koncentrują wzrok na negatywnych bodźcach. U pacjentów z lękiem społecznym widzimy zjawisko hiperskanowania – długie, chaotyczne ścieżki spojrzenia, będące wyrazem nadwrażliwości na bodźce społeczne – tłumaczy dr Chlasta. Dzięki temu system może rozróżniać rodzaje zaburzeń z dokładnością 60–70 procent, co jest porównywalne z klasycznymi metodami, ale znacznie szybsze i mniej obciążające dla pacjenta.
Nowoczesna diagnostyka w 10 sekund?
Choć obecna dokładność wynosi 62 procent, to przy przesiewowych testach już teraz może mieć praktyczne zastosowanie. Wystarczy 10-sekundowy test, by zebrać istotne dane. W przyszłości – jak przewiduje dr Chlasta – takie rozwiązania mogą zostać wbudowane w urządzenia codziennego użytku, jak laptop z kamerą, okulary VR, a nawet smartfon. – Możemy stworzyć coś na wzór „wykresu dobrostanu psychicznego”, tak jak dziś mamy wykresy tętna czy jakości snu – zaznacza naukowiec.
Sygnały ukryte w głosie
Naukowcy analizują również ludzki głos jako potencjalne źródło wczesnych sygnałów ostrzegawczych. Depresja czy demencja subtelnie wpływają na artykulację i rytm mowy. – To jak z komputerem, który przy przeciążeniu spowalnia. Narządy mowy też działają mniej płynnie pod wpływem obciążeń neurologicznych. Sieci neuronowe potrafią to wychwycić, nawet w kilku zdaniach – tłumaczy dr Chlasta. Wczesne wykrycie takich zmian może skłonić do konsultacji z lekarzem, zanim objawy się nasilą.
Skala problemu i potrzeba szybkich narzędzi
Depresja i lęk społeczny należą do najczęstszych zaburzeń psychicznych. WHO prognozuje, że do 2030 roku depresja będzie najczęściej diagnozowaną chorobą na świecie. W Polsce choruje na nią już 4 miliony osób, ale wiele przypadków pozostaje niezauważonych. Wczesna diagnoza jest kluczowa – a obecne metody są czasochłonne i trudno dostępne. Sztuczna inteligencja może tu odegrać przełomową rolę, o ile uda się wdrożyć ją poza warunkami laboratoryjnymi.
Co hamuje wdrożenie?
Aby rozwinąć i udoskonalić metodę, niezbędne są większe zbiory danych. – Dziś takich danych nikt systemowo nie gromadzi. Placówki medyczne ich nie archiwizują, a pacjenci obawiają się przekazywania informacji o stanie zdrowia. Bez szerszego zaufania i dodatkowych analiz nie zdołamy zbudować w pełni funkcjonalnego systemu diagnostycznego – wyjaśnia dr Chlasta.
Kto stoi za projektem?
W badaniach wzięli udział eksperci z różnych dziedzin: dr hab. Krzysztof Krejtz i dr hab. Izabela Krejtz z Uniwersytetu SWPS, dr Karol Chlasta z Akademii Leona Koźmińskiego oraz dr Katarzyna Wisiecka z Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie. Wyniki opublikowano w International Journal of Marketing, Communication and New Media.
