utworzone przez red. K. Łuczak | sie 29, 2025 | Badania naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu
Glejaki, zwłaszcza glejak wielopostaciowy (glioblastoma multiforme, GBM), należą do najbardziej agresywnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Charakteryzują się wysoką opornością na leczenie standardowe, obejmujące chirurgię, radioterapię i chemioterapię. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie immunoterapią, a szczególnie terapią CAR-T (chimeric antigen receptor T-cell therapy), która zrewolucjonizowała leczenie niektórych nowotworów hematologicznych. Nowe badanie przeprowadzone w Mass General Cancer Center wskazuje, że zmodyfikowana wersja terapii CAR-T może być potencjalnie przełomowym podejściem w terapii guzów mózgu.
Glejak wielopostaciowy pozostaje jednym z największych wyzwań współczesnej onkologii. Średni czas przeżycia pacjentów wynosi zaledwie 12–18 miesięcy od diagnozy, a odsetek pięcioletnich przeżyć jest niższy niż 10%. Standardowe leczenie opiera się na resekcji chirurgicznej guza, uzupełnionej o radioterapię i temozolomid, jednakże niemal zawsze dochodzi do nawrotu choroby.
Terapie komórkowe, w tym CAR-T, polegają na przeprogramowaniu własnych limfocytów T pacjenta w celu rozpoznawania specyficznych antygenów nowotworowych. Dotychczasowe próby zastosowania CAR-T w guzach litych, takich jak glejak, były ograniczone przez heterogeniczność guza i jego mechanizmy immunosupresyjne.
Materiał i metody
W pilotażowym badaniu klinicznym fazy wstępnej wzięło udział trzech pacjentów z rozpoznanym agresywnym glejakiem opornym na standardowe metody leczenia. U chorych zastosowano innowacyjną wersję CAR-T, w której połączono dwie strategie:
- Rozszerzenie zakresu rozpoznawania antygenów nowotworowych – tak, aby terapia mogła atakować większą liczbę typów komórek nowotworowych.
- Modyfikację funkcji komórek T – w celu zwiększenia ich zdolności do przełamywania immunosupresyjnego mikrośrodowiska guza.
Pacjentom podano pojedynczą dawkę zmodyfikowanych komórek CAR-T, a następnie monitorowano dynamikę zmian guza za pomocą obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI) oraz ocen klinicznych.
Obiecujące wyniki
Efekty terapeutyczne były niezwykle szybkie i spektakularne:
- U jednego z pacjentów doszło do niemal całkowitej regresji guza w ciągu kilku dni od podania komórek CAR-T.
- U innego chorych odnotowano zmniejszenie objętości guza o ponad 60%, które utrzymywało się przez ponad sześć miesięcy.
- Trzeci pacjent również doświadczył istotnego zmniejszenia masy guza, co przełożyło się na poprawę jakości życia.
Mimo że u wszystkich pacjentów ostatecznie doszło do progresji nowotworu, uzyskane wyniki wskazują na zdolność nowej terapii do szybkiej i silnej odpowiedzi przeciwnowotworowej w przypadku glejaka.
Co dalej?
Badanie to stanowi dowód koncepcji (proof of concept), że zmodyfikowana terapia CAR-T może stać się skuteczną metodą w leczeniu guzów mózgu. W porównaniu z wcześniejszymi próbami zastosowania CAR-T w glejaku, podejście wykorzystane przez zespół Mass General Cancer Center pozwoliło na obejście ograniczeń wynikających z heterogeniczności guza.
Należy jednak podkreślić, że guzy ostatecznie powróciły, co wskazuje na konieczność dalszego doskonalenia tej terapii. Możliwe kierunki badań obejmują:
- łączenie CAR-T z innymi metodami immunoterapii, np. inhibitorami punktów kontrolnych (immune checkpoint inhibitors),
- wielokrotne podania terapii zamiast pojedynczej dawki,
- dalsze zwiększenie zdolności CAR-T do penetracji bariery krew–mózg.
Kilka istotnych wniosków
Wstępne wyniki badań nad zmodyfikowaną terapią CAR-T w leczeniu glejaka wielopostaciowego są obiecujące i otwierają nowe perspektywy dla pacjentów z tym śmiertelnym nowotworem. Choć potrzebne są dalsze badania kliniczne na większej grupie chorych, szybka i silna odpowiedź przeciwnowotworowa obserwowana w pierwszych próbach stanowi przełom w dążeniu do opracowania skutecznych metod leczenia guzów mózgu.
utworzone przez red. K. Łuczak | sie 22, 2025 | Nauki medyczne i o zdrowiu, Rozwój uczelni
Kraków-Prokocim zyskuje kolejne obiekty, które już wkrótce staną się jednym z najważniejszych centrów naukowych i dydaktycznych w Polsce. Nowoczesny budynek badawczy „A” Kampusu Medycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum otrzymał właśnie pozwolenie na użytkowanie. To pierwszy z dwóch monumentalnych gmachów powstających w ramach ambitnej rozbudowy kampusu. Równolegle trwają intensywne prace przy budynku dydaktycznym „B”, który w przyszłości stanie się sercem edukacji studentów medycyny.
Budynek „A” – nowa siedziba badań na najwyższym poziomie
Zasadnicza część inwestycji w budynku badawczym „A” dobiegła końca. W lipcu obiekt uzyskał formalne pozwolenie na użytkowanie, co otworzyło drogę do ostatnich prac wykończeniowych. W najbliższych tygodniach zostanie on wyposażony w nowoczesne meble oraz specjalistyczną aparaturę. Następnie rozpocznie się stopniowa przeprowadzka jednostek badawczych, które zyskają zupełnie nowe warunki pracy.
Gmach imponuje skalą i funkcjonalnością – to sześć kondygnacji nadziemnych oraz dwie podziemne o łącznej powierzchni około 11 tysięcy metrów kwadratowych. W przestronnych wnętrzach znajdą się m.in.:
- ultranowoczesne laboratoria typu core,
- biobank,
- moduły badawcze,
- a także siedziba Centrum Rozwoju Terapii Chorób Cywilizacyjnych i Związanych z Wiekiem.
To właśnie tu będą prowadzone badania nad chorobami, które w XXI wieku stanowią największe wyzwanie dla współczesnej medycyny.
Inwestycja strategiczna dla UJ
– Realizacja planów inwestycyjnych na Kampusie Medycznym w Krakowie-Prokocimiu to jedno z najtrudniejszych, a zarazem najbardziej ambitnych wyzwań stojących przed naszą społecznością – nie tylko Collegium Medicum, ale i całym Uniwersytetem Jagiellońskim. Właśnie otrzymaliśmy decyzję o użytkowaniu budynku „A”, którego uroczyste otwarcie planujemy na październik 2025 roku. Jednocześnie dynamicznie rosną mury budynku dydaktycznego „B”. Gdyby nie ogromne zaangażowanie administracji UJ CM, ten projekt nie byłby możliwy. Jeśli tempo prac zostanie utrzymane, już za rok będziemy mogli oddać do użytku także obiekt dydaktyczny – podkreśla prof. Maciej Małecki, prorektor UJ ds. Collegium Medicum.
Budynek „B” – przestrzeń dla studentów i wykładowców
Drugi z powstających gmachów – dydaktyczny „B” – ma kluczowe znaczenie dla kształcenia przyszłych lekarzy i naukowców. Jego projekt został powiązany z budynkiem „A” zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i funkcjonalnym. Oba obiekty połączy czterokondygnacyjny łącznik, który usprawni komunikację i pozwoli na płynne współdziałanie jednostek badawczych i dydaktycznych.
Na obecnym etapie inwestycji realizowane są prace fundamentowe, w tym wykonanie masywnej płyty fundamentowej. Docelowo w budynku „B” znajdą się:
- laboratoria studenckie,
- sale do praktycznej nauki zawodu,
- pomieszczenia średniej i niskiej wierności,
- nowoczesne sale do symulacji medycznej,
- pracownie rozszerzonej rzeczywistości,
- a także klasy seminaryjne i wykładowe.
Nie zabraknie również przestrzeni administracyjnej dla jednostek Collegium Medicum.
Nowy obiekt dydaktyczny stanie się miejscem pracy i nauki dla około 3 tysięcy osób – 300 nauczycieli akademickich i pracowników administracyjnych oraz blisko 2,5 tysiąca studentów.
Prokocim – serce przyszłej medycyny
Rozbudowa Kampusu Medycznego UJ CM w Prokocimiu to projekt o strategicznym znaczeniu nie tylko dla uczelni, ale i całej polskiej nauki. Połączenie najnowocześniejszych laboratoriów z przestrzenią edukacyjną dla studentów stworzy unikalne warunki do prowadzenia badań, dydaktyki i współpracy naukowej na skalę europejską.
Już dziś można powiedzieć, że kampus staje się jednym z najważniejszych punktów na mapie akademickiego Krakowa, a w przyszłości – jednym z głównych centrów medycznych w tej części Europy.
utworzone przez red. K. Łuczak | lip 11, 2025 | Nauki ekonomiczne, Nauki inżynieryjno-techniczne, Nauki medyczne i o zdrowiu
Polska Akademia Umiejętności ogłasza nabór kandydatów do Nagrody Naukowej im. Mikołaja Kopernika. Nagroda, przyznawana co pięć lat, przeznaczona jest dla autorów prac wyróżniających się w zakresie dziedzin nauki, którymi zajmował się Mikołaj Kopernik: astronomii, ekonomii, filologii klasycznej, filozofii przyrody, kosmologii i astrofizyki, matematyki, medycyny, nauk o Ziemi, prawa.
Prawo zgłaszania kandydatów do nagrody przysługuje wszystkim członkom PAU, komisjom PAU, rektorom szkół wyższych, dyrektorom instytutów PAN, towarzystwom naukowym. Nagrody w 2025 roku będą przyznawane za prace opublikowane (w języku polskim lub w jednym z języków kongresowych) w pięcioleciu 2020–2024, czyli przed 1 stycznia 2025 r. Uzasadnione wnioski wraz z egzemplarzem publikacji należy wysłać w terminie do 16 września 2025 r. na adres Kancelarii PAU w Krakowie (ul. Sławkowska 17) lub na adres: katarzyna.dzieglo@pau.krakow.pl
Regulamin przyznawania Nagrody Naukowej im. Mikołaja Kopernika – ufundowanej przez Gminę Miejską Kraków: Regulamin
utworzone przez red. K. Łuczak | cze 16, 2025 | Badania naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu, Nauki ścisłe i przyrodnicze
Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego jako pierwsi na świecie wykazali, że kwantowe splątanie fotonów można wykorzystać w diagnostyce nowotworów. Zespół Jagielloński PET (J-PET), założony i kierowany przez prof. Pawła Moskala z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, wykazał, że fotony z anihilacji materii i antymaterii w materiale nie są całkowicie kwantowo splątane. Jest to odkrycie zaskakujące świat naukowców.
Dotychczasowe badania fizyków skupiały się na wykazaniu, że fotony z anihilacji elektronu z pozytonem są maksymalnie splątane kwantowo. Odkrycie zespołu prof. Pawła Moskala otwiera możliwości zastosowania stopnia splatania kwantowego fotonów jako wskaźnika w diagnostyce nowotworów. Artykuł opisujący te badania został opublikowany w czasopiśmie „Science Advances”.
Splątanie kwantowe to fascynujące zjawisko niedające się wyjaśnić w ramach naszego klasycznego postrzegania świata. Splątane kwantowo fotony zachowują się tak, jakby jeden natychmiast wiedział, co dzieje się z drugim, niezależnie od tego jak bardzo się od siebie oddaliły.
Tomograf J-PET zbudowany na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ to pierwsze na świecie urządzenie do pozytonowej tomografii emisyjnej, które działa w oparciu o detektory plastikowe. J-PET otwiera nowe możliwości diagnostyczne. Pozwala on nie tylko na obrazowanie metabolizmu wybranych substancji, ale także na badanie właściwości atomów pozytonium zbudowanych z elektronu i anty-elektronu, które powstają w człowieku w przestrzeniach między atomami w trakcie diagnozowania PET. Zjawisko to nie było dotąd wykorzystywane w diagnostyczne medycznej. Pierwszy obraz pozytonium na świecie został wykonany tomografem J-PET i opublikowany w czasopiśmie „Science Advances” w 2024 roku.
W tym roku naukowcy z zespołu prof. Pawła Moskala poszli o krok dalej i pokazali, że tomograf J-PET pozwala także na pomiar informacji kwantowych jakościowo innych niż informacje klasyczne, które w przyszłości będą mogły służyć jako kwantowe wskaźniki diagnostyczne. Wykazali nie tylko to, że możliwy jest pomiar polaryzacji fotonów anihilacyjnych emitowanych z pacjenta w trakcie obrazowania PET, ale także, że stopień splątania kwantowego fotonów anihilacyjnych zależy od rodzaju materiału.
Na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Centrum Teranostyki założonym i kierowanym przez prof. Pawła Moskala i prof. Ewę Stępień, powstaje pierwszy na świecie tomograf PET na całe ciało, który umożliwi filmowanie farmakokinetyki leków podawanych pacjentowi i będzie to pierwszy na świecie kwantowy-PET z możliwością obrazowania stopnia splątania kwantowego fotonów anihilacyjnych w całym ciele pacjenta.
[uj.edu.pl]
utworzone przez red. K. Łuczak | maj 23, 2025 | Badania naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu
Collegium Medicum UZ docenione w Lublinie podczas XXI Konferencji Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej. W trakcie wydarzenia, które odbyło się w dniach 15 – 17 maja br., nagrodzeni zostali dr n. med. Marcin Kołbuc z Katedry Pediatrii UZ oraz dwoje absolwentów UZ – lek. Adrianna Wojciechowska i lek. Paweł Bednarek.
Dr n. med. Marcin Kołbuc, adiunkt Katedry Pediatrii UZ, został nagrodzony II nagrodą w sesji młodych nefrologów dziecięcych oraz II nagrodą za najlepszą publikację, opublikowaną przez młodego naukowca w 2024 r. w uznanym na świecie czasopiśmie „Pediatric Nephrology”. Warto wspomnieć, że to już kolejna nagroda dr. Kołbuca. Pomimo młodego wieku, jest on cenionym lekarzem – badaczem. Świadczy o tym chociażby zaproszenie naszego pracownika do wygłoszenia wykładu podczas Międzynarodowej Konferencji Nefrologów Dziecięcych (IPNA) w Kapsztadzie w styczniu tego roku.
Z nagrodami z Lublina wrócili także lek. Adrianna Wojciechowska oraz lek. Paweł Bednarek, których doceniono w sesji prezentacji ustnych. Oboje są rezydentami Klinicznego Oddziału Pediatrii z Pododdziałami: Endokrynologii, Diabetologii i Nefrologii Dziecięcej w zielonogórskim szpitalu.
Nagrodzone osoby realizują swoje projekty naukowe pod opieką prof. dr. hab. n. med. Marcina Zaniewa – prorektora ds. Collegium Medicum UZ, pełniącego jednocześnie funkcję kierownika Katedry Pediatrii UZ oraz szefa Klinicznego Oddziału Pediatrii z Pododdziałami: Endokrynologii, Diabetologii i Nefrologii Dziecięcej w Szpitalu Uniwersyteckim w Zielonej Górze. Podczas konferencji prof. Zaniew był członkiem komitetu naukowego, wykładowcą oraz przewodniczył sesjom naukowym.
utworzone przez red. K. Łuczak | maj 23, 2025 | Badania naukowe, Nauki medyczne i o zdrowiu
Prof. dr hab. n. med. Tomasz Kluz, kierownik Kliniki Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie (USK w Rzeszowie), dołączył do elitarnego grona proktorów – specjalistów uprawnionych do certyfikowania lekarzy operujących przy użyciu robota chirurgicznego.
W Polsce takie uprawienia w zakresie ginekologii operacyjnej posiadają obecnie jedynie dwie osoby. Profesor Kluz, jako jeden z najbardziej doświadczonych operatorów w kraju, ma na swoim koncie ponad 360 zabiegów wykonanych z wykorzystaniem systemu robotycznego. Uzyskanie statusu proktora wymagało nie tylko dużej liczby przeprowadzonych operacji (minimum 250), ale też ukończenia międzynarodowych szkoleń – m.in. w Strasburgu, we Francji – zgodnie z europejskim programem certyfikacyjnym.
Prof. Kluz już jako proktor certyfikował lekarzy w ośrodkach w Krakowie, Białej Podlaskiej i Katowicach. Jego rola polega na ocenie umiejętności chirurgicznych kandydatów oraz dbałości o bezpieczeństwo i najwyższy poziom merytoryczny wdrażania tej technologii w polskich szpitalach.
– Bycie proktorem to ogromna odpowiedzialność, mówi profesor. – Nie tylko oceniam kompetencje operatorów, ale też czuwam nad jakością wdrażania tej technologii. To satysfakcjonujące, gdy widzę, że kolejne zespoły medyczne rozwijają się i zdobywają nowe kompetencje.
System robotyczny to jedno z najnowocześniejszych narzędzi chirurgicznych na świecie, które umożliwia precyzyjne, minimalnie inwazyjne operacje. Wykorzystywany jest m.in. w ginekologii onkologicznej, urologii i chirurgii ogólnej. Procedura certyfikacyjna obejmuje intensywny cykl szkoleń: obserwację operacji, trening na symulatorze, kursy e-learningowe, a następnie egzamin praktyczny i operację pod nadzorem proktora.
– Operacje z wykorzystaniem robota chirurgicznego zrewolucjonizowały podejście do wielu zabiegów ginekologicznych, podkreśla prof. Kluz. – Pozwala nam działać z ogromną precyzją i minimalną ingerencją, co znacząco skraca czas rekonwalescencji pacjentek.
Awans prof. Kluza to nie tylko osobiste wyróżnienie, ale również prestiż dla USK w Rzeszowie – stawiającego na rozwój nowoczesnej chirurgii i innowacyjne metody leczenia pacjentek.
